اطلاعات کلی
زندگینامه
احمد شاملو (۲۱ آذر ۱۳۰۴ – ۲ مرداد ۱۳۷۹) متخلص به الف. بامداد و الف. صبح، شاعر، فیلمنامهنویس، روزنامهنگار، پژوهشگر، مترجم، فرهنگنویس و از دبیران کانون نویسندگان ایران بود. او بنیانگذار قالب شعری موسوم به شعر سپید بود که تحولی در شعر نو فارسی پس از شعر نیمایی به شمار میآمد و از این رو او را پدر شعر سپید فارسی مینامند.
تولد و سالهای نخستین
احمد شاملو در ۲۱ آذر ۱۳۰۴ در خانه شماره ۱۳۴ خیابان صفیعلیشاه تهران به دنیا آمد. پدرش حیدر اصالتاً اهل منطقه خواجه نزدیک تبریز و از تبار اسماعیل میرزای صفوی بود. مادرش کوکب از مهاجران قفقازی بود که پس از انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ روسیه به ایران کوچانده شده بود. دوران کودکی را به دلیل شغل پدر (افسر ارتش) در شهرهای مختلفی از جمله رشت، سمنان، اصفهان، آباده و شیراز گذراند.
تحصیلات
شاملو تحصیلات مدرسهای منظمی نداشت؛ زیرا پدرش افسر ارتش بود و پیوسته از شهری به شهر دیگر مأمور میشد. به همین علت، خانوادهاش هرگز نتوانستند مدتی طولانی در جایی ماندگار شوند. زندانی شدنش در سال ۱۳۲۲ به سبب فعالیتهای سیاسی، پایانِ همان تحصیلات نامنظم بود.
شعر سپید و نوآوریها
شهرت اصلی شاملو بهخاطر نوآوری در شعر معاصر فارسی و سرودن گونهای شعر است که با نام شعر سپید، شعر منثور یا شعر شاملویی شناخته میشود و هماکنون نیز یکی از مهمترین قالبهای شعری مورد استفادهٔ ایران بهشمار میرود و تحت تأثیر شعر سپید فرانسوی به راه افتاده است.
آشنایی با نیما یوشیج
در سال ۱۳۲۵، شاملو با نیما یوشیج، پدر شعر نو فارسی آشنا میگردد. این آشنایی باعث به وجود آمدن رابطهای عاطفی و خانوادگی میان آنها گشت که تا سالها ادامه پیدا کرد. نیما در یادداشتی برای شاملو نوشت: «شما واردترین کس به کار من و روحیه من هستید».
فعالیتهای هنری و فرهنگی
شاملو گذشته از شعر، فعالیتهایی مطبوعاتی، پژوهشی و ترجمههایی شناختهشده نیز دارد. مجموعهٔ کتاب کوچه او بزرگترین اثر پژوهشی در باب فرهنگ عامه مردم ایران است. بعضی از آثار وی به زبانهای مختلف از جمله سوئدی، انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، ارمنی، هلندی، رومانیایی، فنلاندی، کردی و ترکی ترجمه شدهاند.
زندگی خانوادگی
شاملو سه بار ازدواج کرد: اولین بار در سال ۱۳۲۶ با اشرفالملوک اسلامیه (صاحب چهار فرزند: سیاوش، سامان، سیروس و ساقی)، دومین بار در سال ۱۳۳۶ با طوسی حائری، و سومین بار در سال ۱۳۴۳ با آیدا سرکیسیان که تا پایان عمر همراه او بود. آیدا تأثیر بسیاری بر زندگی او داشت و نقطهٔ عطفی در زندگی او محسوب میشود.
فعالیتهای سیاسی
در اوایل دههٔ ۲۰ خورشیدی، شاملو در فعالیتهای سیاسی علیه متفقین در شمال کشور شرکت کرد و دستگیر شد. در سال ۱۳۳۲ پس از کودتای ۲۸ مرداد علیه دکتر مصدق، مجموعه شعر آهنها و احساس توسط پلیس در چاپخانه سوزانده شد و با یورش مأموران به خانهٔ او، بسیاری از نوشتههایش از بین رفت.
سالهای پایانی و درگذشت
سالهای آخر عمر شاملو کم و بیش در انزوا گذشت. با شدت گرفتن بیماری دیابت، در ۲۶ اردیبهشت ۱۳۷۶، پای راست او از زانو قطع شد. سرانجام شاملو در ساعت ۹ شب یکشنبه ۲ مرداد ۱۳۷۹ در خانه خود در دهکده فردیس درگذشت. پیکر او در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.